۵ اشتباه مرگبار در تست چشمی (VT) جوش پایپینگ – و راه حل‌شان
تست چشمی (Visual Testing یا VT) یکی از ابتدایی‌ترین، اما حیاتی‌ترین روش‌های بازرسی جوش در پایپینگ و تجهیزات ثابت فرآیندی است. بسیاری از خطاهای پرهزینه، حوادث جدی، و حتی شکست‌های کامل سیستم، ریشه در سهل‌انگاری یا اشتباه در همین تست ظاهراً ساده دارند.
در این مقاله، ۵ اشتباه رایج و مرگبار که در تست چشمی جوش اتفاق می‌افتند را بررسی می‌کنیم و برای هر کدام راه‌حل عملی و مهندسی ارائه می‌دهیم. اگر شما هم در حوزه بازرسی فنی، جوشکاری، یا نظارت پروژه‌های صنعتی فعال هستید، این مقاله برای شماست.
آنچه در این پست میخوانید
یکی از رایج‌ترین و خطرناک‌ترین اشتباهات این است که بازرس، بدون شناخت کامل از نوع اتصال، فرآیند جوشکاری، موقعیت جوش، و استاندارد مرجع، اقدام به بازرسی چشمی می‌کند.
نتیجه: احتمال overlook یا گزارش اشتباه عیوب بسیار بالاست.راه‌حل:
پیش از بازرسی، استاندارد مرجع (مثل ASME B31.3 یا AWS D1.1) را مرور کنید.
نوع اتصال (مثلاً Butt یا Socket Weld) و فرآیند (SMAW، GTAW، …) را مشخص کنید.
لیستی از عیوب مجاز و غیرمجاز تهیه کنید تا در حین تست در دسترس باشد.
بازرسی چشمی بدون نور مناسب مثل رانندگی در مه غلیظ است. نور کم یا با زاویه اشتباه می‌تواند باعث عدم تشخیص ترک‌های سطحی یا تخلخل شود.
این اشتباه می‌تواند باعث عبور عیوب بحرانی شود که در تست‌های پیشرفته‌تر کشف شوند – و پروژه را به تأخیر بیندازند.راه‌حل:
از چراغ قوه با شدت نور حداقل ۵۰۰ لوکس استفاده کنید.
ترجیحاً از چراغ LED سفید با قابلیت تنظیم زاویه و شدت استفاده کنید.
نور را از چند زاویه بتابانید، مخصوصاً در نقاط اتصال و تغییر جهت جوش.
برخی عیوب مثل ترک‌های ریز سطحی، آخال سرباره، یا undercut جزئی، به راحتی در نگاه اول قابل تشخیص نیستند، اما از نظر مهندسی می‌توانند آغازگر ترک یا شکست باشند.
مشکل اینجاست که خیلی از بازرسان تازه‌کار، صرفاً به ظاهر کلی جوش توجه دارند.راه‌حل:
از ذره‌بین استاندارد با بزرگنمایی ۲x تا ۵x استفاده کنید.
سطوح را از زوایای مختلف نگاه کنید (زاویه نور مهم است).
برای قطعات بحرانی، بررسی مجدد با ابزارهایی مثل Surface Roughness Comparator مفید است.
زنگ‌زدگی، رنگ، آلودگی روغنی یا پاشش جوش می‌تواند عیوب واقعی را پنهان کند.
این موضوع نه تنها باعث خطای بازرسی می‌شود، بلکه بازرسی را عملاً بی‌اعتبار می‌کند.راه‌حل:
سطح جوش و نواحی مجاور حداقل تا ۲ سانتی‌متر اطراف را با برس سیمی، در صورت لزوم با حلال مناسب تمیز کنید.
در صورت وجود زنگ‌زدگی سنگین، از سندبلاست یا واترجت کمک بگیرید.
حتی اگر همه مراحل بازرسی به‌درستی انجام شود، اما گزارش دقیق، مستند، و قابل ردیابی نباشد، ارزش عملی آن کاهش می‌یابد.
این اشتباه اغلب به خاطر نبود فرم استاندارد یا بی‌تجربگی بازرس رخ می‌دهد.راه‌حل:
از فرم‌های استاندارد بازرسی چشمی استفاده کنید.
عکس‌برداری واضح از نواحی عیبدار (با مقیاس) را فراموش نکنید.
گزارش باید شامل مشخصات قطعه، محل، تاریخ، شرایط نوری و نظر بازرس باشد.
بازرسی چشمی جوش، اگرچه ساده به نظر می‌رسد، اما نیازمند دقت، دانش فنی، ابزار مناسب، و مستندسازی صحیح است.
۵ اشتباه مرگبار زیر، در صورت بی‌توجهی، می‌توانند منجر به شکست تجهیز و حتی حوادث انسانی شوند:
ناآگاهی از استانداردها
نور ناکافی
بی‌توجهی به جزئیات
آماده‌سازی ناقص سطح
گزارش‌نویسی غیراستاندارد
با رعایت راه‌حل‌هایی که گفتیم، می‌توانید بازرسی‌های حرفه‌ای‌تر، مطمئن‌تر و قابل دفاع‌تری انجام دهید.- آیا تست چشمی به‌تنهایی برای تأیید کیفیت جوش کافی است؟
خیر. تست چشمی اولین مرحله و پایه‌ای‌ترین نوع بازرسی است. در بسیاری از پروژه‌ها، تست‌های تکمیلی مانند PT، UT یا RT نیز لازم هستند.
- نور مورد استفاده در تست چشمی چه مشخصاتی باید داشته باشد؟
نور باید حداقل شدت ۵۰۰ لوکس داشته باشد، با طیف نور سفید طبیعی. زاویه تابش و یکنواختی نور نیز بسیار مهم است.
- آیا بازرسی چشمی نیاز به مدرک یا گواهینامه دارد؟
بله. بر اساس استانداردهایی مانند AWS و ASNT، بازرس باید آموزش دیده و صلاحیت‌دار باشد.
- تفاوت تست چشمی جوش‌های فیلت و بات چیست؟
در جوش فیلت، تمرکز بر روی صاف بودن، زاویه درست و اندازه گلویی است، در حالی که در جوش بات، تراز بودن لبه‌ها و عدم وجود undercut اهمیت بیشتری دارد.
اگر سوالی دارید یا تجربه‌ای از اشتباهات تست چشمی داشتید، در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
